Θέμα 2
Κατανόηση των πολιτισμών.
Τι είναι?
Εισαγωγή
Οι συζητήσεις σχετικά με την αφομοίωση και την κοινωνική ένταξη των μεταναστών μαθητών συνεπάγονται έναν ευρύτερο προβληματισμό σχετικά με την έννοια του πολιτισμού. Όπως περιγράφεται στην Οικουμενική Διακήρυξη της UNESCO για την Πολιτιστική Πολυμορφία, ο πολιτισμός είναι ένα¹ σύνθετο φαινόμενο, λόγω της δυναμικής και μεταβαλλόμενης φύσης του, της αυστηρής σύνδεσής του με ένα συγκεκριμένο πλαίσιο και με την υποκειμενικότητα των ανθρώπων, και ως εκ τούτου θα πρέπει να θεωρείται ως:
Ένα σύνολο ιδιαίτερων πνευματικών, υλικών, διανοητικών και συναισθηματικών χαρακτηριστικών της κοινωνίας ή μιας κοινωνικής ομάδας, που [αγκαλιάζουν] την τέχνη και τη λογοτεχνία, τον τρόπο ζωής, τους τρόπους συμβίωσης, τα συστήματα αξιών, τις παραδόσεις και τις πεποιθήσεις
Η κατανόηση της έννοιας του πολιτισμού είναι θεμελιώδης για να προσανατολίσουμε τις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους και να διαμορφώσουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη δική μας ταυτότητα. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, είναι επομένως σημαντικό να συνεργαστούμε από κοινού για την προώθηση της διαπολιτισμικότητας και την καταπολέμηση των διακρίσεων και των στερεοτύπων.
__________________
1 UNESCO (2001). Universal Declaration on Cultural Diversity. University of Minnesota. Human Rights Library:
http://hrlibrary.umn.edu/instree/culturaldiversity.html
Παρακολουθήστε το βίντεο για να μάθετε περισσότερα σχετικά με τα περιεχόμενα του Θέματος 2.
Πώς μπορούμε να νικήσουμε τα στερεότυπα και να αποτρέψουμε συμπεριφορές διακρίσεων?
Ένας σημαντικός ρόλος διαδραματίζουν τα σχολεία, καθώς αντιπροσωπεύουν μοναδικούς χώρους όπου άνθρωποι από διαφορετικά υπόβαθρα και πολιτισμούς μπορούν να συναντηθούν, συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση μιας διαπολιτισμικής κοινωνίας που αναγνωρίζει και σέβεται τις κοινωνικοπολιτισμικές διαφορές². Η διαπολιτισμικότητα έχει οριστεί ως:
Η ύπαρξη και η δίκαιη αλληλεπίδραση διαφορετικών πολιτισμών και η δυνατότητα δημιουργίας κοινών πολιτιστικών εκφράσεων μέσω του διαλόγου και του αμοιβαίου σεβασμού³.
Η διαπολιτισμική μάθηση απορρίπτει οποιεσδήποτε κατηγοριοποιήσεις ή γενικεύσεις πολιτισμών και λαών, κάθε διαίρεση σε «εμάς» και «αυτούς», οποιαδήποτε ιεραρχία. Για έναν εκπαιδευτικό, η εφαρμογή διαπολιτισμικών μεθόδων προς την κοινωνική ένταξη, σημαίνει πρώτα απ ' όλα, την ανάλυση της ταυτότητάς του, την υποστήριξη της διαφορετικότητας και την αντιμετώπιση ευαίσθητων κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων, με μη επικριτικό και σεβαστό τρόπο. Θα πρέπει να είναι σε θέση να ενισχύσει την περιέργεια και το ενδιαφέρον των μαθητών για τους άλλους, καθώς και να διαχειριστεί συγκρουσιακές καταστάσεις και να διευκολύνει τις σχέσεις μεταξύ των μαθητών. Δουλεύοντας με τους μετανάστες, είναι σημαντικό να επενδύσουμε χρόνο και ενέργεια για να γνωρίσουμε καλύτερα το υπόβαθρο, τα ενδιαφέροντα, τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους, ξεπερνώντας τα γλωσσικά εμπόδια.
Προκειμένου να υποστηρίξουμε τους εκπαιδευτικούς στην ανάπτυξη διαπολιτισμικών τάξεων, προτείνουμε τη χρήση της αφήγησης ως καλή πρακτική για την ενίσχυση της περιέργειας των μαθητών για άλλους πολιτισμούς, την κριτική σκέψη και την αυτογνωσία. Παρουσιάζουμε την εφαρμογή του στο έργο Erasmus+ LISTEN – Learning from Intercultural Storying, όπου η αφήγηση χρησιμοποιήθηκε για την εκπαίδευση ενηλίκων προσφύγων και μεταναστών, μέσω των μεθόδων του ραδιοφώνου και άλλων μορφών ηχητικής μετάδοσης. Έτσι, αυτή η προσέγγιση αναβαθμίζεται με τη μετάβαση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και την πρόταση αρκετών αναπροσαρμογών, που κυμαίνονται από τη χρήση εικόνων, εμπνευσμένων από το επιτραπέζιο παιχνίδι Dixit, έως τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών.
Η αφήγηση ιστοριών μπορεί να συμβάλει στη μείωση των προκατειλημμένων εικόνων και στερεοτύπων, στην εκτίμηση της διαφορετικότητας και στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης στην τάξη. Στο τέλος του θέματος, θα είστε σε θέση να δοκιμάσετε τις ικανότητες και τις γνώσεις σας και να αναγνωρίσετε τις δικές σας, συχνά κρυμμένες, προκαταλήψεις και στερεότυπα που μπορεί να εμποδίσουν τη δημιουργία διαπολιτισμικών μαθησιακών περιβαλλόντων. Για το σκοπό αυτό, μπορείτε να κάνετε κλικ στο "Ελέγξτε τις γνώσεις σας!" και δείτε τι έχετε μάθει.
__________________
2 Berry, J. W. 2005. Acculturation: Living Successfully in Two Cultures. International Journal of Intercultural Relations, 29, 697–712
3 UNESCO (2005). The 2005 Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions. UNESCO: https://en.unesco.org/creativity/convention/texts
Ειδικοί στόχοι
Εκπαιδευτικών:
-
Να καθοδηγήσει τους μαθητές στη διαδικασία κατανόησης των πολιτισμών και αναγνώρισης των πολιτισμικών διαφορών
-
Να δημιουργήσουν διαπολιτισμικά μαθήματα χωρίς αποκλεισμούς
-
Να προωθήσουν την περιέργεια για διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα, να αυξήσουν την ανεκτικότητα και να μειώσουν τις προκαταλήψεις και την ξενοφοβία στο σχολικό περιβάλλον
-
Να ξεπεραστούν τα γλωσσικά εμπόδια
Μαθητών:
-
Να προβληματιστούν σχετικά με τις κοινωνικο-πολιτισμικές διαφορές και να κατανοήσουν καλύτερα ο ένας τον άλλον
-
Να ενισχύσουν τη δημιουργικότητα και τις ικανότητες συνεργασίας τους
-
Να μάθουν πώς να επικοινωνούν παρά τα γλωσσικά εμπόδια
Μαθησιακά αποτελέσματα
Εκπαιδευτικών:
-
Εφαρμογή της μεθοδολογίας της αφήγησης για την προώθηση της ένταξης των μαθητών
-
Κατακερματισμός των κοινωνικών δομών, ανάλυση της δική τους προσέγγισης στον πολιτισμό και της διαπολιτισμικότητας
-
Κατανόηση καλύτερα των μαθητών από διαφορετικά πολιτιστικά υπόβαθρα και προσαρμοσμένη υποστήριξή τους
Μαθητών:
-
Κατανόηση βασικών εννοιών που σχετίζονται με την ταυτότητα των ανθρώπων
-
Αναγνώριση και εκτίμηση των κοινωνικοπολιτιστικών διαφορών
-
Συμβολή στη δημιουργία διαπολιτισμικών περιβαλλόντων μάθησης χωρίς αποκλεισμούς
Καλές πρακτικές
Υπάρχουν πολλές συμμετοχικές μέθοδοι που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση ζητημάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο και η αφήγηση παίζει θεμελιώδη ρόλο καθώς συνδέει διαφορετικές εμπειρίες διαβίωσης και οικοδομεί μια παγκόσμια κουλτούρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων⁴.
Το πρόγραμμα Erasmus+ LISTEN – Learning from Intercultural Storytelling focused on the use of oral storytelling (2016-2018) προώθησε τη χρήση της προφορικής αφήγησης για να συμβάλει στην ένταξη των προσφύγων, δίνοντάς τους την ευκαιρία να υψώσουν τη φωνή τους. Το έργο επικεντρώθηκε ιδιαίτερα στο ραδιόφωνο και σε άλλες μεθόδους μετάδοσης ήχου για να μοιραστούν τις ιστορίες των προσφύγων, συμβάλλοντας στην ενίσχυση του αισθήματος αυτοεκτίμησης και της αίσθησης ότι ανήκουν στην κοινότητα. Επιπλέον, οι εταίροι του LISTEN ανέπτυξαν ένα σύστημα επικύρωσης – ΕΠΙΠΕΔΟ 5 – για να κάνουν ορατή τη μαθησιακή πρόοδο των προσφύγων, αυξάνοντας την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους.
Το LISTEN επέλεξε να εφαρμόσει την προσέγγιση της αφήγησης για να διευκολύνει τη δημιουργία γεφυρών μεταξύ της κοινότητας των προσφύγων και της κοινωνίας της χώρας υποδοχής και να ανοίξει ένα «παράθυρο» στην κουλτούρα των προσφύγων, ενισχύοντας τη διαπολιτισμική ευαισθησία και ενσυναίσθηση.
Προτείνουμε την αφήγηση ως μια καλή πρακτική στο εκπαιδευτικό περιβάλλον, καθώς διαθέτει μοναδικά οφέλη σε παιδαγωγικό, προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο: όχι μόνο συμβάλλει στην ενίσχυση των κινήτρων των μαθητών, αλλά διευκολύνει επίσης την προσωπική και πολιτιστική αυτογνωσία των μαθητών και βελτιώνει την ικανότητά τους να κατανοούν και να σέβονται τις διαφορές και να επικοινωνούν μεταξύ των πολιτισμών. Για τους πρόσφυγες αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό, λαμβάνοντας υπόψη τις, συχνά, τραυματικές εμπειρίες τους⁵.
__________________
4 Chin, K. & Rudelius-Palmer, K. (2010) Storytelling as a Relational and Instrumental Tool for Addressing Racial Justice. Race/Ethnicity: Multidisciplinary Global Contexts, 3, 2, 265–81. Indiana University Press.
5 LISTEN. About Listen. Listen: https://listen.bupnet.eu/
ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ:
Αναβαθμίζουμε την καλή πρακτική της αφήγησης εφαρμόζοντας την στο εκπαιδευτικό επίπεδο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, με στόχο την προώθηση της ένταξης των νεοαφιχθέντων μεταναστών μέσω διαφορετικών δραστηριοτήτων. Εκτός από τα πλεονεκτήματά της για την εκμάθηση γλωσσών (όπως φαίνεται στο Θέμα 1), η αφήγηση ιστοριών αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για τον διαπολιτισμικό διάλογο και για την εξάλειψη των στερεοτύπων και των προκαταλήψεων, βοηθώντας έτσι τους μετανάστες να ανακτήσουν τη σχέση τους με την κληρονομιά και την ταυτότητά τους.
Πιο πρόσφατα, η αφήγηση ιστοριών γίνεται όλο και πιο ψηφιακή, χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε άλλες διαδικτυακές πλατφόρμες. Πρόσφατη έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Ιταλία, αναφέρει πώς η ψηφιακή αφήγηση «μπορεί να διευκολύνει τους μετανάστες στην παραγωγή αφηγήσεων για αυτοέκφραση και να τους υποστηρίξει να προβληματιστούν σχετικά με πραγματικά παραδείγματα διακρίσεων»⁶.
__________________
6 Rutta, C.B., Schiavo, G., & Zancanaro, M. (2019). Comic-based Digital Storytelling for Self-expression: an Exploratory Case-Study with Migrants. [Proceedings of the 9th International Conference on Communities & Technologies - Transforming Communities]
Αλλά πρώτα, ας ρίξουμε μια ματιά στα βασικά στοιχεία της αφήγησης και σε μερικές βασικές προτάσεις για τη σωστή εφαρμογή της!
Οι ιστορίες είναι μέρος της καθημερινής μας ζωής, αλλά δεν προκαλούν όλες οι ιστορίες τον ίδιο συναισθηματικό αντίκτυπο. Όταν λέγονται ιστορίες πραγματικής ζωής, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ορισμένες πρόσθετες σκέψεις, καθώς ορισμένες ιστορίες μπορεί να εγείρουν μια αίσθηση ντροπής και ευπάθειας, και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που μπορεί να έχουν βιώσει σοβαρές δυσκολίες.
Κατά τη δημιουργία της ιστορίας σας, σκεφτείτε τη συνάφειά της για τους ακροατές και τους λόγους για τους οποίους μπορείτε να την πείτε, συμπεριλάβετε μια εισαγωγή, μέση και τέλος, και μην ξεχάσετε να είστε ο εαυτός σας, αποφασίζοντας ποιες προσωπικές εμπειρίες θα μοιραστείτε. Η ιστορία συχνά αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο, αλλά εδώ είναι μερικές προτάσεις για τους διαμεσολαβητές:
Μιλήστε αργά και καθαρά, διαμορφώνοντας τον τόνο της φωνής σας στα συναισθήματά σας
Δώστε στους συμμετέχοντες αρκετό χρόνο για να σκεφτούν, να κάνουν ερωτήσεις, να σχολιάσουν
Εμπνεύστε εμπιστοσύνη και εμπιστοσύνη, προσκαλώντας την ελεύθερη έκφραση συναισθημάτων
Ορίστε σαφείς στόχους και περιεχόμενο της δραστηριότητάς σας
Δείξτε ενδιαφέρον για τις ιστορίες των μαθητών σας
Να είστε ευέλικτοι, ανοιχτόμυαλοι και περίεργοι
Αν θέλετε να ενισχύσετε τη δημιουργικότητα, θα πρέπει να δώσετε προσοχή στο περιβάλλον. Αναζητήστε ένα⁷ ήσυχο και άνετο μέρος για να συνεργαστείτε με τους μαθητές. Αν και μπορεί να μην είστε ελεύθεροι να επιλέξετε το χώρο, μπορείτε να τον εμπλουτίσετε με μικρότερα στοιχεία, όπως ωραίες εικόνες στους τοίχους, φυτά, σωστό φωτισμό. Έτσι, οργανώστε τακτικές συνεδρίες για να υποστηρίξετε τους μαθητές σας να ανοιχτούν στην αφήγηση ιστοριών.
Μην αισθάνεστε αποθαρρυμένοι εάν οι μαθητές σας αρχικά πιστεύουν ότι δεν έχουν φαντασία ή κάποια ενδιαφέρουσα ιστορία να πουν. Μπορείτε να προσπαθήσετε να ξεπεράσετε αυτή την τάση με απλά βήματα προθέρμανσης (πρόσθετες ασκήσεις προθέρμανσης παρέχονται στη Δραστηριότητα 1). Εδώ είναι μερικά, ανακτημένα από το εγχειρίδιο του LISTEN⁸:
__________________
7 LISTEN. About Listen. Listen: https://listen.bupnet.eu/
8 Ibid.
Ακολουθούν ορισμένες τελικές παρατηρήσεις πριν ξεκινήσετε με τις δραστηριότητες:
-
Η επαφή με τα μάτια και οι χειρονομίες έχουν σημαντικό νόημα
-
Οι ακροατές δεν είναι παθητικοί ηθοποιοί, καθώς πρέπει να φανταστούν τον κόσμο που προκαλείτε με τα λόγια σας.
-
Κανείς δεν μπορεί να ξέρει ότι είστε νευρικοί! Απλά αναπνεύστε ήρεμα, να είστε περήφανοι και να παραμείνετε συγκεντρωμένοι.
Δραστηριότητες
Εργαλεία Αξιολόγησης ★2
Παραπομπές και Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:
-
Active European for Active Citizenship. Active Europeans: https://activeeuropeans.wordpress.com/
-
ArcGIS StoryMaps: https://www.esri.com/en-us/arcgis/products/arcgis-storymaps/overview
-
Berry, J. W. 2005. Acculturation: Living Successfully in Two Cultures. International Journal of Intercultural Relations, 29, 697–712
-
Blogger: https://www.blogger.com/about/
-
Bullock, S., Grusova, C. & Urban, D. RIDE practice resources. Second Chance Education: http://www.secondchanceeducation.eu/system/files/ride_io4_-_practice_resources_en_0.pdf
-
Chin, K. & Rudelius-Palmer, K. (2010) Storytelling as a Relational and Instrumental Tool for Addressing Racial Justice. Race/Ethnicity: Multidisciplinary Global Contexts, 3, 2, 265–81. Indiana University Press.
-
Council of Europe (2018). Documentary - The Competences we need. COE:
https://www.coe.int/en/web/education/documentary-the-competences-we-need
-
Di Bella, A. & Genco, A. (2014). Feel it! Curriculum guidelines. CESIE: https://cesie.org/media/feelit-manuale-en.pdf
-
I Am a Migrant: https://www.iamamigrant.org/
-
KITE fighters (2021). The KITE fighters toolkit. KITE fighters: https://kitefighters.eu/the-kitefighters-toolkit/
-
Lingua+. (2017). Starting from people, cultivating values, boosting creativity. Lingua+: http://linguaplusproject.eu/files/O2----Research-Study.pdf#%5B%7B%22num%22%3A158%2C%22gen%22%3A0%7D%2C%7B%22name%22%3A%22XYZ%22%7D%2C54%2C732%2C0%5D
-
LISTEN. About Listen. Listen: https://listen.bupnet.eu/
-
Catsnake (2015). The Power of Storytelling, with Sir Ian McKellen. VIMEO: https://vimeo.com/125383660
-
McWilliams, B. (1998). Effective storytelling: a manual for beginners. ELDRBARRY: http://www.eldrbarry.net/roos/eest.htm
-
MEDIS. Welcome to the MEDIS MOOCs. MEDIS: https://medisinclusiveschools.eu/
-
Rutta, C.B., Schiavo, G., & Zancanaro, M. (2019). Comic-based Digital Storytelling for Self-expression: an Exploratory Case-Study with Migrants. [Proceedings of the 9th International Conference on Communities & Technologies - Transforming Communities]
-
SALTO-YOUTH. (2008). ID Booklet - IDeas for Inclusion and Diversity. SALTO-YOUTH: https://www.salto-youth.net/rc/inclusion/inclusionpublications/IDBooklet/
-
SALTO-YOUTH: Peering In Peering Out: Peer Education Approach in Cultural Diversity Projects. SALTO-YOUTH: https://www.salto-youth.net/downloads/toolbox_tool_download-file-585/Peer%20Education%20in%20Cultural%20Diversity%20Projects.pdf
-
Sandu, O., & Lyamouri-Bajja, N. (2018, 03). T-KIT 4 Intercultural Learning. Retrieved from The Council of Europe and the European Union. COE: https://pjp-eu.coe.int/en/web/youth-partnership/t-kit-4-intercultural-learning
-
IBBY. Silent Books. IBBY: https://www.ibby.org/awards-activities/activities/silent-books/
-
Story Arts. Storytelling activities and lessons ideas. Story Arts: http://www.storyarts.org/lessonplans/lessonideas/index.html#radio
-
Swedish for Professionals Team. (2020, 01 30). The 4 stages of Culture Shock. Swedish for Professionals: http://swedishforprofessionals.com/4-stages-of-culture-shock/
-
Tell your Story Map: www.tellyourstorymap.eu
-
The New Yorker (2018). Photo Booth. Europe’s Migrant trail, through the Instagrams of refuges. The New Yorker: https://www.newyorker.com/culture/portfolio/following-europes-migrant-trail-through-the-instagrams-of-refugees
-
UNESCO (2005). The 2005 Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions. UNESCO: https://en.unesco.org/creativity/convention/texts
-
UNESCO (2001). Universal Declaration on Cultural Diversity. University of Minnesota. Human Rights Library: http://hrlibrary.umn.edu/instree/culturaldiversity.html
-
TED-Ed. Cosa significa essere un rifugiato? -Benedetta Berti e Evelien Borgman. YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=25bwiSikRsI&t=48s
-
Wikipedia. Dixit (card game). Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Dixit_(card_game)