Μελέτη Περ ίπτωσης Νο.3
Κύκλοι διαλόγων για την πρόληψη πιθανών συγκρούσεων
Βέλγιο
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ LEUVEN – LIMBURG (UCLL)
Λέξεις κλειδιά
Στερεότυπα, ρατσισμός, προκαταλήψεις, γλωσσικές παρεξηγήσεις, διαπολιτισμικές συγκρούσεις
Εισαγωγή
Αυτή η μελέτη περίπτωσης εμπνεύστηκε από αληθινές ιστορίες που ανακτήθηκαν από την διαδικτυακή καμπάνια Community Heroes, που αναπτύχθηκε ως μέρος του έργου Erasmus+ Rethink Before Act. Μάθε περισσότερα: http://www.rethinkproject.eu/
Η μελέτη περίπτωσης εμπνεύστηκε επίσης από το Niofar – Associazione dei giovani Senegalesi. Μάθετε περισσότερα: http://www.associazioneniofar.org/
https://www.facebook.com/associazioneniofar/?ref=page_internal
Εμπλεκόμενο σχολείο
Ανώτατη εκπαίδευση
Αναλυτική περιγραφή της κατάστασης
Η Διεθνής Εκπαιδευτική Τάξη (IEC – International Educating Class) είναι ένα υποστηριζόμενο από την UNESCO πρόγραμμα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης που πραγματοποιείται στο UCLL (Πανεπιστημιακά Κολλέγια Leuven – Limburg / University Colleges Leuven – Limburg). Το IEC πρόγραμμα φέρνει κοντά ως ίσους φοιτητές τόσο από χώρες χαμηλού όσο και από υψηλού εισοδήματος δηλαδή από την Αφρική, την Ασία, τη Λατινική Αμερική και την Ευρώπη, προκειμένου να συζητήσουν και να αντιμετωπίσουν ζητήματα που προσανατολίζεται ο παγκόσμιος και παγκοσμιοποιημένος κόσμος. Η ιδέα είναι ότι οι φοιτητές από τις αποκαλούμενες «αναπτυσσόμενες χώρες» αποκτούν δεξιότητες τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν επιστρέφοντας στις πατρίδες τους, αλλά και οι λεγόμενοι «δυτικοί» φοιτητές καλούνται να αντιμετωπίσουν τις δικές τους προκαταλήψεις μέσω μιας πραγματικής συνεργασίας με συναδέλφους τους από χώρες χαμηλότερου εισοδήματος αναφορικά με την πολυπλοκότητα και τη «δυτική» προκατάληψη, η οποία είναι ενσωματωμένη σε διάφορες αντιλήψεις για την «ανάπτυξη».
Πολλά από τα μαθήματα είναι βασισμένα σε τέτοιες συνεργασίες και περιλαμβάνουν συνεργασίες ομάδων εργασίας, υποστηρίζοντας τα μαθησιακά αποτελέσματα του ερευνητικού μας προγράμματος. Μέσω τυπικής, μη τυπικής αλλά και ανεπίσημης μαθησιακής διαδικασίας, οι φοιτητές που συμμετέχουν στην IEC αξιοποιούν τις ικανότητές τους προκειμένου να αποκτήσουν σημαντικές και μόνιμες επαγγελματικές και προσωπικές δεξιότητες. Το πρόγραμμα ενθαρρύνει τους φοιτητές να θέσουν εαυτούς ως παράγοντες θετικής κοινωνικής αλλαγής και ειρήνης διαμέσου της εκπαίδευσης.
Στην αρχή κάθε εξαμήνου, οι φοιτητές συνήθως «ομαδοποιούνται» με άλλους φοιτητές με κοινό γλωσσικό και πολιτισμικό υπόβαθρο, κάτι το οποίο παρατηρείται τόσο στους Ευρωπαίους όσο και στους Αφρικανούς φοιτητές (π.χ. ο αριθμός των φοιτητών προερχόμενων από την Ασία ή την Αμερική είναι συχνά πολύ μικρός για να σχηματίσουν ομοιογενείς ομάδες). Η δουλειά μας είναι να βοηθήσουμε τους φοιτητές να έρθουν σε επαφή και να ξεκινήσουν διάλογο με μαθητές από διαφορετικά υπόβαθρα. Είναι σαφές ότι συχνά προκύπτουν μικρές ή/και μεγαλύτερες παρεξηγήσεις και μαζί τους ακόμη και πιθανή σύγκρουση. Με κάθε παρεξήγηση, συνήθως πολιτισμικά ή γλωσσικά βασισμένη, που μένει ανεξέλεγκτη, οι ομάδες γίνονται πιο «εδραιωμένες» και διαιρεμένες, καθιστώντας τη συνεργατική ομαδική εργασία δύσκολη αν όχι αδύνατη. Μερικοί πιο κυρίαρχοι μαθητές μπορούν να «αναλάβουν» την ομαδική εργασία, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι μονοπωλούν την εργασία και κατηγορούν άλλους μαθητές ότι δεν κάνουν αρκετά ή ότι είναι «τεμπέληδες». Έχουμε ακόμη διαπιστώσει ότι ορισμένοι «κυρίαρχοι τύποι», εξαιρετικά κοινωνικά ικανοί μαθητές μπορούν να συμμετάσχουν σε συμπεριφορές τύπου εκφοβισμού με νεότερους, λιγότερο κοινωνικά ικανούς μαθητές.
Άλλοι πιο παθητικοί μαθητές μπορεί μερικές φορές να δυσανασχετήσουν με αυτές τις καταστάσεις και να «αποτύχουν» να συμμετάσχουν ως μορφή παθητικής επιθετικότητας. Εάν η κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί και δεν συζητηθεί, τότε μπορεί να κλιμακωθεί σε ανοικτή σύγκρουση.
Στο πρόγραμμά μας, προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο των «κύκλων διαλόγου» προκειμένου να αντιμετωπισθούν αυτού του είδους οι συγκρούσεις. Αυτά τα «γεύματα διαλόγου», τα οποία στην αρχή των κύκλων διαλόγου, μπορούν να οργανωθούν κατά τη διάρκεια ενός δωρεάν γεύματος στην αρχή του έτους και κάθε μήνα μέχρι το τέλος του εξαμήνου / της ακαδημαϊκής περιόδου. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με νεαρούς ενήλικες, αλλά και νέους και εφήβους. Στις αρχές του έτους, μας αρέσει να προβάλλουμε την ταινία «LA Crash» –μια συναισθηματική βραβευμένη ταινία για την προκατάληψη, την αδυναμία κατανόησης και τις μικτές και συχνά συγκρουόμενες ανθρώπινες στάσεις και συμπεριφορές– προκειμένου να κάνουμε τη συζήτηση σχετικά με τις μεροληψίες / προκαταλήψεις, τις συνδεδεμένες πολιτιστικές παρεξηγήσεις, καθώς και τις πιθανές σοβαρές συνέπειές τους. Μετά το πρώτο «γεύμα διαλόγου», το επόμενο προγραμματίζεται ένα μήνα αργότερα και ούτω καθεξής – εκτός εάν απαιτούνται επιπλέον συνεδρίες. Το τελευταίο γεύμα διαλόγου του 1ου εξαμήνου γίνεται στις 18 Δεκεμβρίου: την Παγκόσμια Ημέρα Μεταναστών του ΟΗΕ, όπου οι μαθητές ετοιμάζουν μεσημεριανό γεύμα και τρώνε μαζί με τους ομιλητές (συνήθως αιτούντες άσυλο ή πρόσφυγες). Κατά τη διάρκεια κάθε τακτικής συνεδρίας, δημιουργείται και διανέμεται στους φοιτητές η ατζέντα με τα προς συζήτηση θέματα, αλλά υπάρχει επίσης δυνατότητα συζήτησης ανοιχτών θεμάτων που προκύπτουν στην ομαδική εργασία διαφόρων μαθημάτων του προγράμματος. Οι κανόνες ορίζουν ότι ο καθένας έχει την ευκαιρία -αν θέλει- να μιλήσει και να συζητήσει πώς πιστεύει ότι πηγαίνουν τα «πράγματα» και πώς θα μπορούσαν να επιλυθούν ευρύτερα ζητήματα. Μπορούν ακόμη να συζητήσουν τα συναισθήματα, τα περιστατικά, αλλά και τις πιθανές εργασίες τους. Σε κάθε μαθητή δίνεται ο λόγος και δεν μπορεί να διακοπεί. Ορίζεται συγκεκριμένος χρόνος ομιλίας ώστε να μην υπάρξει πιθανότητα κανένας μαθητής να μονοπωλήσει τη συζήτηση. Όταν μιλάει ένας μαθητής, όλοι οι μαθητές πρέπει να ακούν και να τους δίνεται ο απαιτούμενος χρόνος να σκεφτούν. Με τη σειρά τους οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να απαντήσουν, ενώ ο λέκτορας/υπαύθυνος μεσολαβεί σε πιθανές παρεξηγήσεις, διαφωνίες εντός της ομάδας αλλά και μεταξύ των φοιτητών και του προγράμματος, συμπεριλαμβανομένων άλλων μελών ΔΕΠ κ.λπ.. Η πρόθεση είναι να βρεθεί λύση για το ζήτημα/πρόβλημα εντός της ομάδας. Αυτός ο χρήσιμος ιστότοπος παρακάτω μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για μικρούς όσο και για μεγαλύτερους φοιτητές ώστε να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο για τους κύκλους διαλόγων. Πηγή: Edutopia (2020). Classroom Management. Dialogue Circles and Positive Classroom Culture. Τελευταία επίσκεψη: 26 Ιουνίου 2020, https://www.edutopia.org/practice/stw-glenview-practice-dialogue-circles-video.
Τι θα κάνατε σε παρόμοιες περιπτώσεις;
Μοιραστείτε τις ιδέες και τις προτάσεις σας στο διαδικτυακό φόρουμ του TEACHmi!
Ακολουθούν μερικές ερωτήσεις για αυτο-προβληματισμό:
-
Θα χρησιμοποιούσατε αυτήν τη στρατηγική στο πλαίσιό σας;
-
Ποιες ικανότητες πρέπει να αναπτύξετε;
-
Πιστεύετε ότι η προτεινόμενη δραστηριότητα μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε παρόμοια γεγονότα στο μέλλον;
-
Ποιες από τις προτεινόμενες δραστηριότητες της εργαλειοθήκης θα μπορούσατε να βοηθήσετε στην προσαρμογή σε παρόμοιες καταστάσεις;
-
Ακολουθείτε ήδη συγκεκριμένη μεθοδολογία για την πρόληψη των διαπολιτισμικών συγκρούσεων; Είναι αποτελεσματική; Τι πρέπει να αλλάξετε;
-
Αρχική αντίδραση
Όπως εξηγείται, σε μια ποικιλόμορφη, πολυπολιτισμική τάξη, πολλές συγκρούσεις είναι πρωτότυπες ή αρχετυπικές. Διαπιστώσαμε ότι είναι καλύτερο να αποτρέπουμε καταστάσεις δημιουργώντας ένα άνοιγμα για διάλογο παρά περιμένοντας να ξεκινήσουν ανοικτές συγκρούσεις. Οι ανοικτές συγκρούσεις είναι δύσκολο να επιλυθούν και μπορούν να οξύνουν την ατμόσφαιρα στην ομάδα και να οδηγήσουν σε κλιμάκωση των συγκρούσεων.
Σε πολλές περιπτώσεις, όταν οι μαθητές είναι σε θέση να εξηγήσουν την προοπτική ή την πλευρά της ιστορίας (ειδικά, για παράδειγμα, όταν ένας μαθητής κατηγορείται ότι είναι «τεμπέλης»), οι άλλοι μαθητές είναι καλύτερα σε θέση να κατανοήσουν πώς μπορεί να έχει εξελιχθεί η κατάσταση: πιθανώς, ένας φοιτητής μοιράζεται έναν φορητό υπολογιστή με πολλά αδέλφια, όπως επίσης και περιορισμένο χώρο μελέτης / εργασίας . ίσως ένας γονέας, ένα σημαντικό μέλος της οικογένειας ή αδελφός είναι άρρωστος, χρειάζεται φροντίδα και προκαλεί ανησυχία . ίσως παράλληλα με τη μελέτη, πρέπει να εργαστούν για να τα βγάλουν πέρα . ίσως έχουν μόλις βιώσει έναν σημαντικό χωρισμό . ίσως δεν έχουν εκπαιδευτεί αρκετά στην πληροφορική πίσω στις πατρίδες τους και ντρέπονται να το παραδεχτούν, κ.λπ. Συχνά, όταν δίδεται η δυνατότητα στους μαθητές να παρέχουν τη δική τους προοπτική, αυξάνεται η ενσυναίσθηση μεταξύ των συνομηλίκων και μπορούν να βρουν λύσεις ως ομάδα/ τάξη. Είναι επίσης μια σημαντική στιγμή για τους μαθητές με πιο κυρίαρχα στυλ να μάθουν πώς να κάνουν ένα βήμα πίσω και να επιτρέψουν σε άλλους να συμμετάσχουν ή / και να αναθέσουν εργασίες εάν έχουν αναλάβει ηγετικό ρόλο
Προτεινόμενη λύση
-
Τελετουργικοί «Κύκλοι Διαλόγου» προσαρμοσμένοι στην ηλικία και το πλαίσιο. Τακτικές συνεδριάσεις (π.χ. εβδομαδιαία, μηνιαία) ως προληπτικό μέτρο και ανάλογα με το επίπεδο «έντασης» και τα ανεπίλυτα ζητήματα.
-
Το θέμα 4 αυτής της εργαλειοθήκης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως σημείο εκκίνησης για την αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων.
Γιατί είναι σχετική αυτή η μελέτη περίπτωσης;
Συχνά οι συγκρούσεις στην αίθουσα προκύπτουν από πολιτισμικές και γλωσσικές παρεξηγήσεις, αλλά και από διαφορετικούς βαθμούς ασυνείδητης προκατάληψης (εκ μέρους των μαθητών, αλλά και των εκπαιδευτικών), που όταν μένουν χωρίς έλεγχο οδηγούν σε λανθασμένη προκατάληψη επιβεβαίωσης, αλλά και σε ανοιχτή σύγκρουση και κατάρρευση της κοινωνικής τάξης.
Σε πολλά κοινωνικά πλαίσια -όπως συμβαίνει και με τα υγειονομικά- η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία.